Current perspectives on the development of the philosophy of informatics (with a special regard to some Polish philosophers)
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Opublikowane:
gru 28, 2017
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Abstrakt
This article is an overview of the philosophy of informatics with a special regard to some Polish philosophers. It juxtaposes the informationistic worldview with the long-prevailing mechanical conceptualization of nature before introducing the metaphysical perspective of the information revolution in sciences. The article shows also how ontic pancomputationalism – regarded as an update to structural realism – could enrich the philosophical research in some classical topics. The paper concludes with a discussion of the philosophy of Jan Salamucha, a philosopher from the Cracow Circle (1903–1944) whose ideas could be inspiring for today’s philosophy of informatics in Cracow.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Jak cytować
Polak, P. (2017). Current perspectives on the development of the philosophy of informatics (with a special regard to some Polish philosophers). Zagadnienia Filozoficzne W Nauce, (63), 77–100. Pobrano z https://www.zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/405
Numer
Dział
Artykuły
Bibliografia
Bechtel, W. and Abrahamsen, A., 2005. Explanation: a mechanist alternative. Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, [online] 36(2), pp.421–441. Available at: [Accessed 21 Mar. 2017].
Bechtel, W. and Richardson, R.C., 1993. Discovering complexity: decomposition and localization as strategies in scientific research. Princeton, NJ: Princeton Univ. Press.
Bell, G., Hey, T. and Szalay, A., 2009. Beyond the data deluge. Science, [online] 323(5919), pp.1297–1298. Available at: [Accessed 20 Mar. 2017].
Berry, D., 2011. The computational turn: Thinking about the digital humanities. Culture Machine, [online] 12, pp.1–22. Available at: [Accessed 21 Mar. 2017].
Bolter, J.D., 1984. Turing’s man: western culture in the computer age. Chapel Hill: University of North Carolina Press.
Boyer-Kassem, T., 2014. Layers of Models in Computer Simulations. International Studies in the Philosophy of Science, [online] 28(4), pp.417–436. Available at: [Accessed 6 Feb. 2015].
Busa, R.A., 2004. Foreword: Perspectives on the digital humanities. A companion to digital humanities. [online] Available at: [Accessed 21 Mar. 2017].
Callebaut, W., 2012. Scientific perspectivism: A philosopher of science’s response to the challenge of big data biology. Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, [online] 43(1), pp.69–80. Available at: [Accessed 20 Mar. 2017].
Cerf, V.G., 2012. Where is the Science in Computer Science? Communications of the ACM, [online] 55(10), p.5. Available at: [Accessed 11 Sep. 2015].
Craver, C. and Tabery, J., 2017. Mechanisms in Science. In: E.N. Zalta, ed., The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Spring 2017. [online] Stanford: Metaphysics Research Lab, Stanford University. Available at:
Critchlow, T. and van Dam, K.K., 2013. Data-Intensive Science. CRC Press.
Dalbello, M., 2011. A genealogy of digital humanities. Journal of Documentation, [online] 67(3), pp.480–506. Available at: [Accessed 21 Mar. 2017].
Denning, P.J., 2005. Is Computer Science Science? Communications of the ACM, [online] 48(4), pp.27–31. Available at: [Accessed 21 Oct. 2014].
Dodig-Crnkovic, G. and Giovagnoli, R., 2012. Computing Nature: A Network of Networks of Concurrent Information Processes. arXiv:1210.7784 [cs]. [online] Available at: [Accessed 21 Oct. 2014].
Giza, P., 2002. Automated Discovery Systems and Scientific Realism. Minds and Machines, [online] 12(1), pp.105–117. Available at: [Accessed 20 Jan. 2017].
Giza, P., 2006. Filozoficzne i metodologiczne aspekty komputerowych systemów odkryć naukowych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Goban-Klas, T., 1990. Społeczeństwo ludzi Turinga: iluzje i problemy. In: Człowiek Turinga: kultura Zachodu w wieku komputera, Biblioteka Myśli Współczesnej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, pp.5–27.
Heller, M., 2006. Czy świat jest matematyczny? In: Filozofia i wszechświat: wybór pism. Kraków: TAiWPN UNIVERSITAS, pp.48–57.
Hooke, R., 1665. Micrographia or, Some physiological descriptions of minute bodies made by magnifying glasses. With observations and inquiries thereupon. [online] London: Printed by Jo. Martyn and Ja. Allestry. Available at:.
Hooker, C.A., 2011a. Introduction to philosophy of complex systems: Part B: Scientific paradigm + philosophy of science for complex systems: a first presentation c. 2009. In: Hooker, Cliff, ed., Philosophy of complex systems, Handbook of the philosophy of science. [online] Amsterdam: Elsevier/North-Holland, pp.841–909. Available at: [Accessed 22 Mar. 2017].
Hooker, C.A. ed., 2011b. Philosophy of complex systems. Handbook of the philosophy of science. [online] Amsterdam: Elsevier/North-Holland. Available at: [Accessed 22 Mar. 2017].
Janusz, R., 2002. Program dla Wszechświata: filozoficzne aspekty języków obiektowych. Rozprawy OBI. Kraków: Ignatianum - Wydawnictwo WAM.
Janusz, R., 2006. Relacja etyczno-psychologiczna w ujęciu obiektowym. In: R. Darowski, ed., Philosophiae & musicae: księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 75-lecia urodzin księdza profesora Stanisława Ziemiańskiego SJ. Kraków: ‘Ignatianum’ - Wydawnictwo WAM, pp.375–380.
Janusz, R., 2007. O metodach wirtualnych w paradygmacie obiektowym. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, [online] (41), pp.125–131. Available at:.
Janusz, R., 2012. Roberto Busa i humanistyczna informatyka. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 18, pp.91–106.
Kelling, S., Hochachka, W.M., Fink, D., Riedewald, M., Caruana, R., Ballard, G. and Hooker, G., 2009. Data-Intensive Science: A New Paradigm for Biodiversity Studies. BioScience, [online] 59(7), pp.613–620. Available at: [Accessed 20 Mar. 2017].
Kleiber, M., 1999. Modelowanie i symulacja komputerowa. Moda czy naturalny trend rozwoju nauki. Nauka, 4, pp.29–41.
Krajewski, S., 2007. Neopitagoreizm współczesny: uwagi o żywotności pitagoreizmu. In: M. Heller, J. Mączka and R. Janusz, eds., Człowiek: twór wszechświata - twórca nauki. Kraków - Tarnów: Polska Akademia Umiejętności - Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych - Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, pp.57–93.
Krzanowski, R., 2016. Towards a Formal Ontology of Information. Selected Ideas of K. Turek. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, [online] (61), pp.23–52. Available at: [Accessed 21 Mar. 2017].
Lamża, Ł., 2011. W kierunku ilościowej teorii wzrostu złożoności świata. Semina Scientiarum, [online] 10, pp.57–77. Available at: [Accessed 21 Mar. 2017].
Leciejewski, S., 2013. Cyfrowa rewolucja w badaniach eksperymentalnych: studium metodologiczno-filozoficzne. Seria Filozofia i Logika / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Mamak, K., 2017. Prawo karne przyszłości. Warszawa: Wolters Kluwer.
Pawlicki, S.Z., 1878. Kilka uwag o podstawie i granicach filozofii. [online] Kraków: Nakł. Księgarni S. A. Krzyżanowskiego. Available at:.
Polak, P., 2010. Komputery; wyobraźnia i współczesna filozofia przyrody. In: M. Kuszyk-Bytniewska and A. Łukasik, eds., Filozofia przyrody współcześnie. Kraków: Universitas, pp.305–318.
Polak, P., 2015. Sieć, software czy obliczenia naturalne? Jakie techniki definiują myślenie filozoficzne Homo informaticus? Studia Metodologiczne, [online] (34), pp.143–170. Available at:.
Polak, P., 2016. Computing as Empirical Science – Evolution of a Concept. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, [online] 48, pp.49–69. Available at: [Accessed 22 Mar. 2017].
Polak, P., Michalczyk, H. and Stawarz, M., 2012. Wprowadzenie do pracy naukowej w filozofii: podręcznik do zajęć ‘Metodyka pracy naukowej i obsługi komputera’ na kierunku filozofia. Podręczniki OBI. Kraków: Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych-Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.
Price, D.J. de S., 1961. Science since Babylon. New Haven: Yale University Press.
Price, D.J. de S., 1963. Little science, big science. New York: Columbia Univ. Press.
Salamucha, J., 1937a. O „mechanizacji” myślenia. In: Myśl katolicka wobec logiki współczesnej, Studia Gnesnensia. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, pp.112–12.
Salamucha, J., 1937b. O możliwościach ścisłego formalizowania dziedziny pojęć analogicznych. In: Myśl katolicka wobec logiki współczesnej, Studia Gnesnensia. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, pp.122–153.
Schroeder, M.J., 2015. Spór o pojęcie informacji. Studia Metodologiczne, [online] (34), pp.11–36. Available at: [Accessed 28 Mar. 2017].
Stacewicz, P., 2015. Światopogląd informatyczny. Naukowe podstawy i filozoficzne perspektywy. In: P. Stacewicz, ed., Informatyka a filozofia: od informatyki i jej zastosowań do światopoglądu informatycznego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, pp.11–24.
Stacewicz, P., 2016. Informational Worldview. Scientific Foundations, and Philosophical Perspectives. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, [online] 48(1), pp.35–47. Available at: [Accessed 22 Mar. 2017].
Stacewicz, P. and Marciszewski, W., 2011. Umysł-komputer-świat. O zagadce umysłu z informatycznego punktu widzenia. [online] Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT. Available at: [Accessed 6 Mar. 2014].
Trumbull, D.J., Bonney, R., Bascom, D. and Cabral, A., 2000. Thinking scientifically during participation in a citizen-science project. Science Education, [online] 84(2), pp.265–275. Available at:3.0.CO;2-5/abstract> [Accessed 20 Mar. 2017].
Turek, K., 1978. Filozoficzne aspekty pojęcia informacji. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, (1), pp.32–41.
Turek, K., 1981. Rozważania o pojęciu struktury. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, (3), pp.73–95.
Urchs, M., 2016. Massive Simulation of Complex Behaviour. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, [online] 48(1), pp.71–84. Available at: [Accessed 22 Mar. 2017].
Winsberg, E.B., 2010. Science in the age of computer simulation. Chicago: University of Chicago Press.
Winsberg, E.B., 2014. Computer Simulations in Science. [online] The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Available at:
Żytkow, J.M., 2000. Automated Discovery: A Fusion of Multidisciplinary Principles. In: H.J. Hamilton, ed., Advances in Artificial Intelligence, Lecture Notes in Computer Science. [online] Conference of the Canadian Society for Computational Studies of Intelligence. Berlin-Heidelberg: Springer, pp.443–448. Available at: [Accessed 20 Jan. 2017].
Bechtel, W. and Richardson, R.C., 1993. Discovering complexity: decomposition and localization as strategies in scientific research. Princeton, NJ: Princeton Univ. Press.
Bell, G., Hey, T. and Szalay, A., 2009. Beyond the data deluge. Science, [online] 323(5919), pp.1297–1298. Available at:
Berry, D., 2011. The computational turn: Thinking about the digital humanities. Culture Machine, [online] 12, pp.1–22. Available at:
Bolter, J.D., 1984. Turing’s man: western culture in the computer age. Chapel Hill: University of North Carolina Press.
Boyer-Kassem, T., 2014. Layers of Models in Computer Simulations. International Studies in the Philosophy of Science, [online] 28(4), pp.417–436. Available at:
Busa, R.A., 2004. Foreword: Perspectives on the digital humanities. A companion to digital humanities. [online] Available at:
Callebaut, W., 2012. Scientific perspectivism: A philosopher of science’s response to the challenge of big data biology. Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, [online] 43(1), pp.69–80. Available at:
Cerf, V.G., 2012. Where is the Science in Computer Science? Communications of the ACM, [online] 55(10), p.5. Available at:
Craver, C. and Tabery, J., 2017. Mechanisms in Science. In: E.N. Zalta, ed., The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Spring 2017. [online] Stanford: Metaphysics Research Lab, Stanford University. Available at:
Critchlow, T. and van Dam, K.K., 2013. Data-Intensive Science. CRC Press.
Dalbello, M., 2011. A genealogy of digital humanities. Journal of Documentation, [online] 67(3), pp.480–506. Available at:
Denning, P.J., 2005. Is Computer Science Science? Communications of the ACM, [online] 48(4), pp.27–31. Available at:
Dodig-Crnkovic, G. and Giovagnoli, R., 2012. Computing Nature: A Network of Networks of Concurrent Information Processes. arXiv:1210.7784 [cs]. [online] Available at:
Giza, P., 2002. Automated Discovery Systems and Scientific Realism. Minds and Machines, [online] 12(1), pp.105–117. Available at:
Giza, P., 2006. Filozoficzne i metodologiczne aspekty komputerowych systemów odkryć naukowych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Goban-Klas, T., 1990. Społeczeństwo ludzi Turinga: iluzje i problemy. In: Człowiek Turinga: kultura Zachodu w wieku komputera, Biblioteka Myśli Współczesnej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, pp.5–27.
Heller, M., 2006. Czy świat jest matematyczny? In: Filozofia i wszechświat: wybór pism. Kraków: TAiWPN UNIVERSITAS, pp.48–57.
Hooke, R., 1665. Micrographia or, Some physiological descriptions of minute bodies made by magnifying glasses. With observations and inquiries thereupon. [online] London: Printed by Jo. Martyn and Ja. Allestry. Available at:
Hooker, C.A., 2011a. Introduction to philosophy of complex systems: Part B: Scientific paradigm + philosophy of science for complex systems: a first presentation c. 2009. In: Hooker, Cliff, ed., Philosophy of complex systems, Handbook of the philosophy of science. [online] Amsterdam: Elsevier/North-Holland, pp.841–909. Available at:
Hooker, C.A. ed., 2011b. Philosophy of complex systems. Handbook of the philosophy of science. [online] Amsterdam: Elsevier/North-Holland. Available at:
Janusz, R., 2002. Program dla Wszechświata: filozoficzne aspekty języków obiektowych. Rozprawy OBI. Kraków: Ignatianum - Wydawnictwo WAM.
Janusz, R., 2006. Relacja etyczno-psychologiczna w ujęciu obiektowym. In: R. Darowski, ed., Philosophiae & musicae: księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 75-lecia urodzin księdza profesora Stanisława Ziemiańskiego SJ. Kraków: ‘Ignatianum’ - Wydawnictwo WAM, pp.375–380.
Janusz, R., 2007. O metodach wirtualnych w paradygmacie obiektowym. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, [online] (41), pp.125–131. Available at:
Janusz, R., 2012. Roberto Busa i humanistyczna informatyka. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 18, pp.91–106.
Kelling, S., Hochachka, W.M., Fink, D., Riedewald, M., Caruana, R., Ballard, G. and Hooker, G., 2009. Data-Intensive Science: A New Paradigm for Biodiversity Studies. BioScience, [online] 59(7), pp.613–620. Available at:
Kleiber, M., 1999. Modelowanie i symulacja komputerowa. Moda czy naturalny trend rozwoju nauki. Nauka, 4, pp.29–41.
Krajewski, S., 2007. Neopitagoreizm współczesny: uwagi o żywotności pitagoreizmu. In: M. Heller, J. Mączka and R. Janusz, eds., Człowiek: twór wszechświata - twórca nauki. Kraków - Tarnów: Polska Akademia Umiejętności - Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych - Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, pp.57–93.
Krzanowski, R., 2016. Towards a Formal Ontology of Information. Selected Ideas of K. Turek. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, [online] (61), pp.23–52. Available at:
Lamża, Ł., 2011. W kierunku ilościowej teorii wzrostu złożoności świata. Semina Scientiarum, [online] 10, pp.57–77. Available at:
Leciejewski, S., 2013. Cyfrowa rewolucja w badaniach eksperymentalnych: studium metodologiczno-filozoficzne. Seria Filozofia i Logika / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Mamak, K., 2017. Prawo karne przyszłości. Warszawa: Wolters Kluwer.
Pawlicki, S.Z., 1878. Kilka uwag o podstawie i granicach filozofii. [online] Kraków: Nakł. Księgarni S. A. Krzyżanowskiego. Available at:
Polak, P., 2010. Komputery; wyobraźnia i współczesna filozofia przyrody. In: M. Kuszyk-Bytniewska and A. Łukasik, eds., Filozofia przyrody współcześnie. Kraków: Universitas, pp.305–318.
Polak, P., 2015. Sieć, software czy obliczenia naturalne? Jakie techniki definiują myślenie filozoficzne Homo informaticus? Studia Metodologiczne, [online] (34), pp.143–170. Available at:
Polak, P., 2016. Computing as Empirical Science – Evolution of a Concept. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, [online] 48, pp.49–69. Available at:
Polak, P., Michalczyk, H. and Stawarz, M., 2012. Wprowadzenie do pracy naukowej w filozofii: podręcznik do zajęć ‘Metodyka pracy naukowej i obsługi komputera’ na kierunku filozofia. Podręczniki OBI. Kraków: Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych-Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.
Price, D.J. de S., 1961. Science since Babylon. New Haven: Yale University Press.
Price, D.J. de S., 1963. Little science, big science. New York: Columbia Univ. Press.
Salamucha, J., 1937a. O „mechanizacji” myślenia. In: Myśl katolicka wobec logiki współczesnej, Studia Gnesnensia. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, pp.112–12.
Salamucha, J., 1937b. O możliwościach ścisłego formalizowania dziedziny pojęć analogicznych. In: Myśl katolicka wobec logiki współczesnej, Studia Gnesnensia. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, pp.122–153.
Schroeder, M.J., 2015. Spór o pojęcie informacji. Studia Metodologiczne, [online] (34), pp.11–36. Available at:
Stacewicz, P., 2015. Światopogląd informatyczny. Naukowe podstawy i filozoficzne perspektywy. In: P. Stacewicz, ed., Informatyka a filozofia: od informatyki i jej zastosowań do światopoglądu informatycznego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, pp.11–24.
Stacewicz, P., 2016. Informational Worldview. Scientific Foundations, and Philosophical Perspectives. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, [online] 48(1), pp.35–47. Available at:
Stacewicz, P. and Marciszewski, W., 2011. Umysł-komputer-świat. O zagadce umysłu z informatycznego punktu widzenia. [online] Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT. Available at:
Trumbull, D.J., Bonney, R., Bascom, D. and Cabral, A., 2000. Thinking scientifically during participation in a citizen-science project. Science Education, [online] 84(2), pp.265–275. Available at:
Turek, K., 1978. Filozoficzne aspekty pojęcia informacji. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, (1), pp.32–41.
Turek, K., 1981. Rozważania o pojęciu struktury. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, (3), pp.73–95.
Urchs, M., 2016. Massive Simulation of Complex Behaviour. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, [online] 48(1), pp.71–84. Available at:
Winsberg, E.B., 2010. Science in the age of computer simulation. Chicago: University of Chicago Press.
Winsberg, E.B., 2014. Computer Simulations in Science. [online] The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Available at:
Żytkow, J.M., 2000. Automated Discovery: A Fusion of Multidisciplinary Principles. In: H.J. Hamilton, ed., Advances in Artificial Intelligence, Lecture Notes in Computer Science. [online] Conference of the Canadian Society for Computational Studies of Intelligence. Berlin-Heidelberg: Springer, pp.443–448. Available at: